Z okazji 100. rocznicy odzyskania Niepodległości nasze spotkania pod hasłem „Bóg – Honor – Ojczyzna” otrzymały podtytuł: „Październik 1918: Nowy Sącz wybija się na Niepodległość”.
     W dniu 13 marca 2018 r. został zaprezentowany drugi wykład pt. „Nowy Sącz podczas I wojny światowej”. Na wstępie przy akompaniamencie Tomasza Wolaka, Jan Kłoskowski zaśpiewał nam „na legionową nutę”, rozpoczynając „Pierwszą Brygadą”, kończąc „Pieśnią o wodzu miłym” i wprowadził w klimat tamtych czasów.
     Wojna światowa była jak najbardziej polską wojną, niosła ze sobą nadzieję na wskrzeszenie państwa polskiego… Nasze miasto doświadczyło bezpośrednio wojennych wydarzeń. W roku 1914 rozpoczęła je powszechna mobilizacja, później wymarsz zmobilizowanych ochotników do polskich Legionów, pobyt sztabu armii austro-węgierskiej w 1914 r., związany z porażkami na froncie rosyjskim, wycofanie się sił broniących naszych terenów przed inwazją moskiewską, zajęcie miasta 19 listopada przez Moskali, później ich odwrót i wyzwolenie miasta 12 grudnia przez Węgrów, do wkroczenia 13 grudnia naszych legionistów.
     Od tej pory sprawa legionowa była w Nowym Sączu obecna aż do końca wojny. Legioniści przebywali na leczeniu w szpitalach, przyjeżdżali na urlopy, przebywali w sanatoriach w pobliskiej Krynicy, a po kryzysie przysięgowym liczni z nich ukrywali się w sądeckich domach i z fałszywymi dokumentami znajdowali zatrudnienie na kolei.
Bardzo ważnym wydarzeniem były obchody proklamacji niepodległości Polski, które w odpowiedzi na Akt 5 listopada (zw. „Aktem dwóch cesarzy”), przy udziale licznych rzesz Sądeczan, przybrały w mieście bardzo uroczystą formę.

     Poznaliśmy wojenne losy sądeckich szkół, zamienionych na szpitale i koszary, zajrzeliśmy na kolejowy dworzec, gdzie staraniem Komitetu Kobiet Polskich działała słynna „Herbaciarnia Czerwonego Krzyża”, zajrzeliśmy do rannych legionistów przebywających w kilku szpitalach na terenie miasta. Wyrazy uznania i szacunku budziła powszechna aktywność mieszkańców miasta i okolic, nie szczędzących swoich sił i środków w niesieniu pomocy sprawie legionowej i sprawie odzyskania niepodległości. Zaowocowało to w roku 1918, ale o tym w innym wykładzie…

      W drugiej części spotkania pokazaliśmy program zrealizowany przez IPN „Marzec 1968”, w którym Cezary Gmyz prowadził rozmowę z prof. Andrzejem Paczkowskim na temat wydarzeń młodzieżowego buntu, którego 50. rocznicę obecnie obchodzimy. Ze względu na uszkodzoną ścieżkę dźwiękową wysłuchaliśmy połowy wywiadu, na koniec zapoznaliśmy się z archiwalnymi filmami, nakręconymi podczas rozruchów marcowych w Warszawie.
Spotkanie zgromadziło niestety jedynie około 25 osób (myślę, że nie żałowały swej obecności), a zakończyło się o godz. 21.15.


Foto: Marta Janków